Riva Kültür ve Eğitim Derneği Sekreteri Mehmet Akif Delipoyraz 18 Mart 1915 Çanakkale Deniz Zaferi anısına Beykoz’da Rus bombardımanı’ adlı bir yazı kaleme aldı.
Riva Kültür ve Eğitim Derneği Sekreteri Mehmet Akif Delipoyraz Beykoz Güncel Haber okuyucuları için 18 Mart 1915 Çanakkale Zaferi’nin 102. yılı anısına Beykoz’da Rus bombardımanı’ adlı bir yazı kaleme aldı.
Rus Donanması’nın Beykoz ve Şile kıyılarında bombardıman faaliyetleri (1915)
Birinci Dünya Harbinde İtilaf Devletleri Avrupa, Afrika ve Ortadoğu Ülkelerini işgal etme girişimleri olduğu kadar Osmanlı Devleti’nin Başkenti İstanbul’u ele geçirerek Karadeniz’e açılma planları kaçınılmazdı. Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Harbi’nde müttefiki olduğu Almanya İmparatorluğu ile koordineli olarak Çanakkale Boğazı’nı düşman gemilerinin girişini ve karadan çıkarma yapmasını önlemek amacıyla tahkimat ve istihkamların kurulduğu kadar, İttifak Devletleri’yle antlaşma yapan Rusların tehdidine karşılık önlem amaçlı, İstanbul Boğazı Karadeniz Girişine Enver Paşa tarafından Tahkimat ve İstihkamlar kurulmuştur. Bu Tahkimat ve İstihkam önlemleri Boğaziçi Macar Tabya Mevkii’nden, Boğazın Karadeniz dışı Şile’ye kadar 46 Km’lik kıyı şeridi boyunca Mazgallı, Siperli, Piyade, topçu, Makineli, bomba siperli ve denizden çıkarma olasılığına karşı asker çıkarmasına açık sahil kıyıları tellerle kapatılmıştır. Aynı düzen Rumeli Yakasında Telli Tabya’dan boğazın dışında Rumeli Karaburun’a kadar kurulmuştur.
Rusların amacı boğazlarda söz sahibi olmaktı
İtilaf Devletleri en başta İngiltere olmak üzere Rusya ile Müttefik antlaşması yapmıştır. Rusların Karadeniz’in Türk kıyılarına denizden bombardıman ederek amacının Osmanlı Donanması’nın Karadeniz’e çıkmasını engellemek, Zonguldak İstanbul arası Kömür Nakliyatını engellemek, Sahil şeridinde yaşayan halkı tehdit ederek maneviyatını kırmak, İstanbul İşgal edilirse Boğazlarda söz sahibi olmaktı.
Beykoz’da yapılan tahkimatlar ve boğaz girişinde mayın mâniaları (1914-1915)
Beykoz ve Sarıyer kıyılarında 1877 yılında yeniden inşa edilen tahkimatlar üzerine ve ek olarak yeni ara tabyalar düşman gemilerinin denizden göremeyeceği şekilde hendekler kazılarak inşa edilmiştir. Beykoz Kıyılarında 1914 tarihinde yeniden inşa edilen tahkimatlar; Macar Tabya, Anadolu Kavağı Tabya (Türk Alman Karargahı yanında), Keçilik Limanı Tabya, Fil Burnu Tabya, Kabakoz Tabya, Yönburnu Tabya, Hamidye Tabya, Riva Dereağzı Tabya, Elmas Tabya, Gelara Burnu Tabya ve Adacıklar burnu Tabyasıdır. Ayrıca Riva Adacıklar Burnu ve Soğan adası Savat Deresine kadar 10 km kıyı hattı boyunca sık aralıklarla cepheler yapıldı. Deniz kıyısından uzak mesafede olan Akbaba, Kaynarca, Alibahadır, Paşamandıra ve Göllü karyelerine geri cepheler kurularak piyade askerleri ve hafif toplar yerleştirildi. Rus Harp gemilerinin Boğaza girişine engellemek amacıyla da mayın mâniaları yerleştirildi. Boğaz’ın içi olan Macar Tabya ve Telli Tabya arasından Karadeniz kıyısına doğru Şile Mağara Burnu’na kadar en az 80 en fazla 200 metre uzunlukta Türk Mayın Mâniaları yerleştirilmesine rağmen Ruslarda bombardıman esnasında nakliyat gemilerini engellemek için mayın mâniaları yerleştirmiştir.
Boğazda Rus Bombardımanı (1915)
Karadeniz Boğazında ilk Rus Müdahalesi 6 Kasım 1914 günü İstanbul’dan Karadenize Hareket eden Seyr-i Sefain idaresine ait Bahr-i Ahmer, Bezm-i Alem ve Mithat Paşa gemilerini (bu gemilerde 2 uçak, erzak, asker ve mühimmat taşınıyordu) Kandilli önlerinde bombardıman ederek batırmıştır.
28 Mart 1915 günü Ruslara ait 5 muharebe kruvazörü 10 muhrip ve 5 mayın tarama gemisinden oluşan Rus Filosu ’Amiral Eberhad” komutasında saat 10.40 sularında boğaz önüne yaklaşarak Anadolu Feneri, Rumeli Feneri ve Riva’yı 1 saat bombardıman etmiş ve 128 mermi atışı yapmıştır. Rus Filosuna ait deniz uçağı Riva Elmas Tabya’ya birer bomba atarak zayıflatmıştır. Bombardıman sonucu Anadolu Fenerin’nde İsmail ağa yaralanmıştır. Bombardımanın başlamasıyla köy ahalisi güneydeki Akbaba ve Dereseki köylerine çekilmiştir. İkinci bombardıman 25 Nisan 1915 günü bir uçak iki zırhlı muhrip, iki kruvazör, 9 torpido, bir deniz altı ve üç nakliye gemisinden oluşan filo Karadeniz Boğazı’na 100 metre kadar yaklaşıp büyük çaplı toplarla 150 kadar mermi atmıştır. Bir Rus uçağı Rumeli Feneri üzerinden gelerek bir gambota bomba atmıştır. Yaklaşık 1 saat süren bombardıman sonucu can ve mal kaybı az olmuştur. Yön Burnu 4’üncü Alaydan 1 Şehit 2 Yaralı. Beykoz’a bağlı Kaynarca karyesinden Veli Nazım’ şehit olurken Abbas Reis’in oğlu Ahmet ise yaralanmıştır. Akbaba Köyünden Pehlivan Kızı Müzeyyen, Ahmet Çavuşun kızı Seniye ve Asker Abdi şehit olmuştur. İsmi bilinmeyenlerle birlikte 13 kişi şehit olmuştur.
2-3 Mayıs 1915 günü 17 parçadan oluşan Rus Filosu boğaz önüne gelerek Soğan Ada, Riva, Elmas Tabya, gibi boğaz istihkamlarını 2.5 saat 110 mermi atarak bombardıman etmiştir. Beykoz’un arka taraflarına kadar, aralıklarla bomba atmıştır. Bombardıman sonucu Anadolu Kavağı karyesinde bakkal fırını işçilerinden 2 kişi yaralanmıştır.
Şile kıyılarında Rus bombardımanı
16 Temmuz 1915 günü Kömür yüklü İğneada Vapuru’nun Şile yakınlarında bir düşman denizaltısı tarafından bombalanarak hasara uğramıştır. 30 Temmuz 1915 günü Rus Filosu tarafından Şile Bombardıman edilerek 17 hane, 9 kahve, 12 mağaza, 3 Rokethane birer adet Liman Dairesi, Mescit, Gazino, Fabrika ve samanlık isabet almıştır. Bombardıman sonucu hasar gören Şile Balıbey Mahallesinden Ömer Hüseyin Reise ait Hane tamamen yıkılmıştır.
Sonuç
İlçemiz Beykoz’un yüzyıllar boyunca Sarıyer ilçesi dahil olmak üzere coğrafi ve stratejik konumu itibariyle İstanbul Boğazı’nın girişinde bulunması Doğu Roma ve Osmanlı İmparatorluğu’nun başkentine açılan son kapı olması sebebiyle savunma yapılarının yanında tarihi zenginliğe sahip olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun son 200 yılında Ruslarla yapılan savaşların sonuncusu olan 1915 tarihinde, Karadeniz kıyılarını ve İstanbul Boğazı’nı Bombardıman etmesidir. Temennimiz bu tür savaşların meydana gelmemesidir.
Beykoz’da Rus Bombardımanı yazımız 18 Mart 1915 Çanakkale Deniz Zaferi anısına yazılmıştır. Tüm Şehitlerimizin Ruhu Şad olsun.
Kaynaklar;
M. Akif Delipoyraz arşivi harita ve fotoğraflar
Mareşal Fevzi Çakmak ve Günlükleri (Nilüfer Hatemi)
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi Sayı:47
Anadolu Feneri Tarihten Gelen Işık (Ali Soysal)
Sinan Arıktekin Arşivi (Birinci Dünya Harbinde Türk harbi VIII. CİLT. Harita.
Tüfek Omza (Nurettin Peker)
BOA. DH.EUM.S.ŞB.5 13/30 BOA. DH.EUM.S.ŞB.5 36/22 BOA.DH.EUM.S.ŞB.5 15/21
Haber: Mehmet Akif Delipoyraz
