İstanbul’un düşman işgalinden zorlu kurtuluş mücadelesini tarihçiler anlattı Beykoz gemi kuşatmasında Çamlıca ateş altındaydı
Tam 93 yıl önce bugün düşman işgalinden temizlenen İstanbul’un 5 yıllık zorlu kurtuluş mücadelesini tarihçilerden dinledik: ‘Galata Kulesi’nden Bankalar Caddesi’ne kadar bir korku tüneliydi. İngilizler orada bir karakol kurmuş, akıllarına estikleri gibi Türklere canice eziyet ediyorlardı. İstanbul’u yağmalamaya, talan etmeye başlamışlardı. İngilizler milli mücadelede Türklerle savaşmadı ifadesi bir yalan. Beykoz’u gemilerle kuşatıp Çamlıca’yı ateş altına aldılar…’
Mondros Ateşkes Anlaşmasından sonra, itilaf devletleri; İngiltere, Fransa, İtalya ve aralarına aldıkları Yunanistan tarafından 13 Kasım 1918’de fiilen, 16 Mart 1920’de resmen işgal edildi. Beyoğlu ve Boğazlar mıntıkasının denetimi İngiltere, Kadıköy ve Üsküdar bölgesinin kontrolü İtalya’daydı. Ancak şehrin yüksek komutası ve denetimi Britanya yüksek komiserindeydi. 6 Ekim 1923’e kadar 5 yıl süren düşman işgalinden kurtulan İstanbul’da, işgal dönemi yaşananları tarihçiler anlattı.
‘BEYKOZ’U GEMİLERİNDEN BOMBARDIMAN ETTİRDİ’
Tarihçi Talha Uğurluel o günlere dair şunları söylüyor: ‘Galata Kulesi’nden Bankalar Caddesi’ne kadar olan bölgede İngilizlerin karakolu vardı. 16 Mart 1920-6 Ekim 1923 arası İngilizler burada Türklere canice şiddet uygulamıştı. Bir korku tüneli olan bu bölgeden Türkler geçemez olmuştu. Sultan Vahideddin’in son ana kadar İstanbul’da kalması İngilizlerin direkt işgalini engellemiştir ama yine de çatışmalar yaşanmıştır. İstanbul’u bu dönemde İngilizlerin yağmaladığına şahit oluyoruz. Topkapı hazinelerini kaçırmak için girişimleri oldu, kaçak kazılar yaptılar. Sultanahmet Meydanı’ndaki Mısır’dan Konstantin’in getirdiği güve böceği heykelini kaçırıp British Museum’a götürdüler.’
Tarihçi Sinan Meydan ise, ’21 Haziran 1920’de, 150 kişilik bir Türk kuvveti, Çamlıca tepelerinde İngiliz mevzilerine saldırmıştır. İngilizler saldırıyı makineli tüfek ve top ateşiyle püskürtmüşlerdir. ABD Yüksek Komiseri Amiral Bristol bu Türk-İngiliz çatışmasını, ‘Boğaziçi’nin Asya kıyısında Türk kuvvetleri İngiliz kuvvetlerine saldırdı… Çatışma bütün gün sürdü. İngilizler, karadaki kuvvetlerine yardım için, sahil ve Beykoz’u gemilerinden bombardıman ettirdi’ diyerek rapor etmiştir.’
KURTULUŞA 96 SAAT KALA
6 Ekim 1923’te İstanbul’un kurtuluşu öncesi son 96 saati ise Tarihçi Baki Sarısakal şöyle anlatıyor: ‘Müttefiklerin işgali altında kalan başlıca yerlerden Haydarpaşa’daki Tatbikat Mektebi İngilizlerce boşaltılıyor. 1 Ekim Pazartesi günü Tophane Kışlaları, Tophane Fabrikaları, Süleymaniye Kışlası, salı günü Mektebi Harbiye, Beyazıt’taki Jandarma Dairesi, Sultan Mahmut Türbesi’ndeki Şehremaneti binası, Salı Pazarı’ndaki İtalyanların işgal ettiği Kışlalar teslim ediliyor.
Donanma Binası teslim ediliyor. Fransızlar, İstanbul ve İngilizler galata gümrüklerinde işgal ettikleri aksamı tahliye ve teslim ediyor. 2 Ekim sabahı Sarayburnu ve sevkiyat Fransızlardan teslim almıyor. İngilizlerin Haydar Paşa’daki Avof ve Malingoton taburlarında kalan 267 asker sevk edildi. Tahliyenin son günü 6 Ekim, İngilizlerin Granitya Gard Taburu’nun bir bölüğü Dolmabahçe merasimine iştirak etti ve aynı gün İstanbul’da hiçbir İngiliz askeri kalmadı.’
Habertürk / Nagihan ALAN
